Kırşehir'den Dünyaya Yayılan Medeniyet Hareketi : Ahilik

Türklerin insanlığa sunduğu özgün bir medeniyet hareketi olarak yüzyıllar önce Anadolu'dan dünyaya yayılan Ahilik, üretime, kaliteye, helal lokmaya dayalı sistemiyle Osmanlı Devleti'nden kalan gönül coğrafyasında birlik ve beraberliğe katkı sunmaya devam ediyor. Türbesi Kırşehir'de bulunan Ahi Evran Veli'nin 13. asırda temellerini attığı Ahiliğin izleri, Balkanlar'dan Orta Asya'ya, Orta Doğu'dan Afrika'ya kadar çeşitli coğrafyalarda yaşamaya devam ediyor. Ahilik, "Ahi baba" olarak bilinen ve iki yıl önce vefat eden eski Kırşehir Esnaf ve Sanatkarlar Kooperatifi Başkanı Mustafa Karagüllü'nün 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'a tavsiye etmesiyle 32 yıldır Türkiye genelinde resmi törenlerle kutlanıyor. 33. Ahilik Haftası Kutlamaları, 14-20 Eylül tarihleri arasında Kırşehir merkezli olarak tüm Türkiye'de gerçekleştirilecek. Ticaret Bakanlığının koordinasyonunda, Kırşehir Valiliği, Kırşehir Belediyesi, Ahi Evran Üniversitesi, TOBB, TESK ve TESKOM'un destekleriyle bu yıl 33'üncüsü düzenlenecek Ahilik Haftası kutlamaları, yarın Kırşehir Kalesi'nden yapılacak top atışlarıyla başlayacak. Daha sonra Cacabey Meydanı'nda Atatürk Anıtı'na çelenk sunulacak, Ahi Evranı Veli'nin türbesinde dua edilecek. Neşet Ertaş Kültür ve Sanat Merkezi'ndeki resmi açılış töreninin ardından "Ahi Baba" olarak bilinen eski Kırşehir Esnaf Odaları Birliği Başkanı Mustafa Karagüllü'nün adının verildiği sokak ile Ahiler Sağlık Çadırı ve Kırşehir Alışveriş Festivali'nin açılışları yapılacak. Kutlamaların dördüncü gününde ise tarihi Uzun Çarşı'da program düzenlenerek, çarşı açılış duası, Kur'an-ı Kerim okunması, şed kuşanma töreni gerçekleştirilerek, protokol üyeleri tarafından esnaf ziyareti yapılacak. Bisiklet, satranç ve esnaf futbol turnuvaları da organize edilecek. Ahilik Haftası kutlamalarının kapanış ve ödül töreni ise 18 Eylül Cuma günü yapılacak. Bu kapsamda, "Yılın Çırağı", "Yılın Kalfası", "Yılın Ahisi" ödülleri ile "Ahilik Hizmet Ödülü" ve "Ahilik Onur Ödülü" verilecek. Kırşehir Belediyesi Mehter Takımı konser verecek. Öte yandan, Ahilik Haftası kutlamalarında daha önceki yıllarda yapılan halk konserleri, Ahi pilavı ve şerbeti ikramları, yöresel yemek yarışması, esnaf gecesi, panel ve tiyatro gösterileri, yeni tip koronavirüs tedbirleri kapsamında iptal edildi. Ahilik Kardeşliğin, cömertliğin, yiğitliğin, fedakarlığın, doğruluğun, dürüstlüğün, kalitenin, üretimin, ahlakın, sanatın, aklın ve bilimin esas alındığı Ahilik teşkilatı, Ahi Evran-ı Veli tarafından 1200'lü yıllarda kuruldu. AA muhabirinin, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Ahilik Araştırma ve Uygulama Merkezi kaynaklarından derlediği bilgilere göre, Selçuklu ve Osmanlı coğrafyasında etkili olan ve kökleri bin yıl öncesindeki Fütüvvetnamelere kadar dayanan Ahilik, o dönemde Anadolu'ya göç eden Türkmenlere aş ve iş imkanı sağlayarak, aynı zamanda tekke ve zaviyelerde iyi bir Müslüman ve vasıflı bir meslek sahibi üretici haline getirilmesine katkı yaptı. Türk-İslam kültürüne özgü bir medeniyet hareketi olan Ahilikte esnaf arasındaki mesleki ve dini dayanışma, 740 emredici kuralla şekillendirildi. İslam'ın engin ve evrensel prensiplerini dünyaya farklı bir pencereden sunan teşkilat içindeki esnaf, kazandıkları paranın bir kısmını yardım sandıklarında biriktirip, ihtiyacı olanlara harcadı. Belirli bir hiyerarşiyle teşkilatlanan Ahiler, yamaklar, çıraklar, kalfalar, ustalar, halifeler, şeyhler, ve şeyhül meşayih olarak bu kültürdeki yerini aldı. Öğrenci olarak teşkilata alınanlar kaynağını İslam ahlakından alan 124 maddeyi öğrenerek eğitimine başladı. Ahilik teşkilatı, sadece erkekleri değil kadınları da eğiterek bir meslek sahibi yaptı. Ahi Evran-ı Veli'nin eşi Fatma Bacı, kadınları bir araya toplayıp eğittikten sonra üretken bir hale getirilmelerini sağladı. 13. yüzyılda kurulan ve Anadolu'nun o dönemdeki adından dolayı Bacıyanı Rum ismi verilen bu teşkilat, dünyanın ilk kadın teşkilatı olarak biliniyor. Bu teşkilat, Bizans ile olan savaşlarda ve Moğol akınlarına karşı özellikle cephe gerisinde büyük hizmetler verdi. Ahilik teşkilatı, Batı'da 17. ve 18. yüzyıllarda tartışılan ve 19. yüzyılda uygulanmaya başlanan esnafın teşkilatlanması, üretimde kalite standardı çalışmaları ve mesleğin bir ahlakının olması ilkelerini yüzyıllar önce Anadolu'da uygulayarak bu alanda da örnek oldu. Ahi Evran-ı Veli Anadolu Ahiliğinin kurucusu Ahi Evran-ı Veli (Mahmud bin Ahmed el-Hoyi), 1171 yılında İran'ın Batı Azerbaycan bölgesinde bulunan Hoy kasabasında dünyaya geldi. Çocukluğu ve ilk eğitim dönemi Azerbaycan'da geçen Ahi Evran, Horasan ve Maveraünnehir'de büyük üstatlardan ders aldı. Ahi Evran, bir hac yolculuğu esnasında Şeyh Evhadüddin Kirmani ile tanışarak ondan dersler aldı. Bağdat'ın İslam dünyasının büyük sanat ve ilim merkezi olması, Ahi Evran'ın çok yönlü yetişmesinde etkili oldu ve burada Abbasi Halifesi Nasır Lidinillah'ın kurduğu fütüvvet teşkilatını tanıdı. 13. yüzyıl başlarında Muhyiddin Arabi ve hocası Evhadüddin Kirmani ile Anadolu'ya gelen Ahi Evran, Kirmani'nin kızı Fatma Bacı ile evlendi. Nasır Lidinillah'ın kurduğu fütüvvet teşkilatına katılan Ahi Evran, bu teşkilatın da etkileriyle Anadolu esnaf ve sanatkarlarını teşkilatlandırılması için çalışamalar yaptı. Esnafa İslamiyet'i anlatarak dünya ve ahiret işlerini düzenli hale getirmeleri için çalışmalar yapan Ahi Evran, Kayseri'de deri işleme atölyesi (debbağ) kurdu ve burada o dönem Moğol istilasına karşı Kayseri'yi savunan Ahileri teşkilatlandırdı. Bir dönem Konya ve Denizli'de yaşayan Ahi Evran, 1206 yılında o zamanki ismi "Gülşehri" olan Kırşehir'e geldi. Ömrünün sonuna kadar Kırşehir'de yaşayarak iş ve aş verdiği Türkmenlerin tekke ve zaviyelerde iyi bir Müslüman ve vasıflı bir meslek sahibi üretici insan olmaları için gayret gösteren ve 32 çeşit esnafı eğitim, sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel, dini ve ahlaki değerlerle teşkilatlandıran Ahi Evran-ı Veli, kesin olmamakla birlikte Moğollara karşı mücadele ederken 1261 yılında 93 yaşında şehit edildi. Ahi Evran'ın türbesi Kırşehir'de, kendi adını taşıyan caminin içinde bulunuyor. Abdullah Yıldız / AA